Het Heroverwegen van Egoïsme in een Onderling Afhankelijke Wereld

Is rechtvaardigheid een verheven ideaal — iets waar we naar streven maar zelden bereiken? Of is het een noodzaak — essentieel voor het overleven van een soort die haar evolutionaire wortels is ontgroeid?

We praten vaak over rechtvaardigheid en eerlijkheid als morele deugden, maar misschien zijn ze iets nog fundamentelers: hulpmiddelen voor overleving in een complexe, onderling verbonden wereld.

De Oorsprong van Egoïsme: Een Noodzakelijk Begin

Vanuit evolutionair perspectief had egoïsme zin. In een wereld waar bedreigingen direct waren en overleving onzeker, was het focussen op “ik en de mijnen” een levensvatbare — zelfs noodzakelijke — strategie. Of het nu ging om het hamsteren van voedsel of het beschermen van je eigen stam, korte termijn zelfbehoud won het vaak.

Maar hier komt de wending: wat ons hielp overleven in het verleden kan nu datgene zijn wat ons ondermijnt.

In de wereld van vandaag — waar onze beslissingen uitdijen over oceanen, bevoorradingsketens en ecosystemen — is egoïsme een onvolledige en onvoltooide strategie. Het schaalt niet op en het is niet af. Het regenereert niet. Het werkt niet.

De Grenzen van “Ik Eerst”

We zien de gevolgen overal:

• Klimaatverandering, versneld door korte termijn winsten en lange termijn ontkenning.
• Groeiende ongelijkheid, aangewakkerd door systemen die winst boven mensen belonen.
• Sociale versnippering, terwijl hyperindividualisme vertrouwen en verbinding uitholt.

Dit zijn niet alleen de resultaten van kwaadwilligheid — maar van een verouderd besturingssysteem. Een mindset waarbij “voor mezelf zorgen” genoeg was, en waarbij het lijden van anderen onzichtbaar of irrelevant was.

Onderlinge Afhankelijkheid Verandert het Spel

Terwijl we evolueren, beginnen we iets eenvoudigs maar diepgaands te beseffen:

Wat één raakt, raakt allen.

Rechtvaardigheid en eerlijkheid zijn niet alleen mooie ideeën. Ze zijn aanpassingsmechanismen in een onderling afhankelijke samenleving. Ze stellen ons in staat om:

• Samen te werken in plaats van te concurreren.
• Te co-creëren in plaats van te controleren.
• Vol te houden in plaats van uit te buiten.

Rechtvaardigheid is in deze zin geen utopische droom — het is een noodzaak voor continuïteit. Eerlijkheid is geen zwakheid — het is strategie.

Van Individualisme naar Integratie

We hebben het idee van rechtvaardigheid gecreëerd omdat we de behoefte eraan voelden. Het is de emotionele en ethische uitdrukking van wat onze ecologische realiteit eist: inclusie, erkenning, samenwerking.

In dit licht:

• Wordt rechtvaardigheid de taal van onderlinge verbondenheid.
• Wordt eerlijkheid de structuur waarbinnen samenleven bloeit.
• Wordt egoïsme, wanneer ongeremd, maladaptief — niet kwaadaardig, maar onvolledig.

Dus, Wat Nu?

We laten onze evolutionaire wortels niet achter ons — maar we breiden ze uit. Wat begon als zelfbescherming moet nu evolueren naar wederzijdse bescherming. Wat begon als instinct moet nu getemperd worden met intelligentie en empathie.

Rechtvaardigheid gaat niet alleen over “het juiste doen.” Het gaat over het duurzame doen.

Slotreflectie

Misschien was rechtvaardigheid nooit alleen maar een ideaal.

Misschien is het de steiger van overleving in een verweven wereld. Een manier om onszelf verantwoordelijk te houden, niet alleen tegenover de wet, maar tegenover het leven.

Govert van Ginkel

Dit artikel is geschreven door Govert van Ginkel. Govert is gespecialiseerd in Verbindend Communiceren en is binnen dit vakgebied actief als trainer, spreker, coach en mediator. Meer informatie over Govert vind je hier. Het actuele trainingsaanbod is hier te vinden.