Wanneer woorden niet genoeg zijn

Communicatie doet er niet toe als we verstrikt raken in verwarring, elkaar niet begrijpen en het geen verschil maakt.

Dat klinkt hard, maar het raakt aan iets dieps. In een wereld vol woorden, dialogen en discussies ontbreekt vaak het bewustzijn dat onze woorden vormgeeft. We blijven patronen herhalen die ons denken, handelen en onze capaciteit tot verandering beperken. Alsof we gevangen zitten in een gedachtencel waarvan we de muren niet eens zien.

De grenzen van onbewust denken

Voor mij is Geweldloze Communicatie (NVC) veel meer dan een methode voor conflictbeslechting of effectieve dialoog. Voor Marshall Rosenberg de oprichter, was het nooit bedoeld als een zelfhulpmiddel. Het was een instrument voor maatschappelijke verandering.

Maar verandering begint bij het veranderen van onszelf—en dat betekent: onze patronen en aannames durven onderzoeken. In een systeem dat vraagt om méér — geld, bezit, status — zijn we al gevangen nog vóór we spreken. Omdat de gevaarlijkste systemen niet buiten ons zijn. Ze leven binnen onze veronderstellingen.

Zoals Vanessa Machado de Oliveira schrijft in Hospicing Modernity, zijn we zo diep ingebed in het huidige systeem dat eruit ontsnappen vereist dat we teruggaan naar nul. Niet alleen van systemen, maar psychologisch én existentieel. We moeten lagen afpellen — cultureel, economisch, juridisch, ecologisch, psychologisch en moreel — om ruimte te maken voor iets écht nieuws. Dat is geen poëtisch streven; het is een noodzakelijke voorwaarde voor echte verandering. Pas dan kunnen we samen iets nieuws creëren.

Niet gemakkelijk, maar wel essentieel!

Eigendom, schaarste en de illusie van afgescheidenheid

Neem iets fundamenteels als eigendom. We leren van jongs af aan om de wereld door deze lens te bekijken: dit is van mij, dat is van jou. Goed en fout worden gedefinieerd door eigendomsrechten. Hele juridische, economische en sociale systemen berusten op het idee dat leven bestaat uit verwerven, beschermen en beheersen.

Maar sta hier eens even bij stil.

Je bent geboren met niets – geen akte, geen titel, geen eigendom. Alles wat je in je leven creëert, is gevormd door materialen, kennis en relaties die je niet zelf hebt gecreëerd. Dus wat betekent het eigenlijk om te zeggen: “Dit is van mij”?

Dus wat maakt iets “van mij”?

In het beste geval is eigendom een ​​tijdelijke claim. In het slechtste geval is het een illusie die onrecht en het ten onrechte denken dat je iets hebt omdat jij het verdient mogelijk maakt.

En wie betaalt de prijs? Voor elk stukje dat we nemen, verliest iemand anders de mogelijkheid van het gebruik. Zo ontstaat schaarste. Niet door een gebrek aan middelen, maar door een mentaliteit van hamsteren, concurreren en bang zijn om iets te verliezen. En in die mentaliteit vervaagt dankbaarheid. Vrijgevigheid droogt op. En communicatie? Het wordt slechts een extra instrument om macht en controle uit te oefenen.

Rentmeesterschap: Een zachtere vorm van macht en controle?

Zelfs ideeën die positief klinken – zoals rentmeesterschap – kunnen deel uitmaken van dezelfde mentale valkuil. Rentmeesterschap, gedefinieerd als “het zorgvuldige en verantwoordelijke beheer van iets dat aan iemands zorg is toevertrouwd”, richt zich nog steeds op ons als managers, besluitvormers en morele autoriteiten.

Maar wie heeft ons dat toevertrouwd? Op welke gronden nemen we zo’n rol op ons? Is rentmeesterschap niet gewoon een andere uiting van hiërarchie, verpakt in de taal van verantwoordelijkheid?

Het weerspiegelt de logica van de moderniteit: dat mensen losstaan ​​van, en boven, de natuurlijke wereld staan. Dat de aarde aan ons is om te beschermen – of te plunderen. Hoe dan ook, wij blijven de centrale figuur.

Dit is geen nederigheid. Het is overheersing onder een zachter masker.

Gast-zijn: een fundamenteel andere kijk

Er is nog een andere manier om over onze plaats in de wereld na te denken: niet als eigenaren, of zelfs niet als rentmeesters, maar als gast:

• Een gast neemt niet alles als vanzelfsprekend aan; is dankbaar voor wat hij/zij krijgt.
• Gasten bouwen geen machtsstructuur; Een gast neemt niet de controle over.
• Gasten luisteren, volgen de leefregels van de plek waar ze verblijven.
• Een gast respecteert de gastheer, het huis en de tijdelijke aard van zijn verblijf

Wanneer we onszelf als gasten op aarde beschouwen, verandert alles. Het herkadert onze keuzes, onze relaties en onze verantwoordelijkheden. We raken meer afgestemd op evenwicht. We beginnen te delen in plaats van te verzamelen. We luisteren meer dan we spreken. En we leven niet in schaarste, maar in diepe, blijvende dankbaarheid.

Het gesprek herschrijven

We staan ​​op een kruispunt. Eén pad volgt de logica van beperking: bezitten, beschermen, verdedigen. Het andere nodigt uit tot een ander soort aanwezigheid: een die geworteld is in erbij horen, niet in eigendom; in onderlinge afhankelijkheid, niet in isolatie.

Als communicatie ertoe doet – Geweldloze Communicatie zoals het bedoeld is – moet het beginnen met deze transformatie van ons denken.

Vraag jezelf af:

• Welke systemen geven we met onze woorden kracht aan?
• Welke mindsets worden door onze keuzes in stand gehouden?
• Op wat voor toekomst bereiden onze gesprekken ons voor?

Want praten alleen is niet genoeg. Als onze communicatie ons wezen niet verandert, verandert het de wereld niet. En de wereld vraagt ​​om iets diepers.

Slotreflectie: Gast met een keuze

Jij en ik hebben de wereld waarin we geboren zijn niet gekozen, maar we kunnen wel kiezen hoe we ons ermee verhouden.

We kunnen stoppen met spreken binnen de muren van geërfde systemen en beginnen te spreken vanuit een plek van vrijheid, bewustzijn en verantwoordelijkheid.

Niet de verantwoordelijkheid om de wereld te beheren.

De verantwoordelijkheid om de wereld te eren – als gasten die hem beter achterlaten dan we hem aantroffen.

De vraag is dus niet alleen: wat wil je zeggen?

De vraag is: wat voor wereld wil jij met je woorden mogelijk maken?

Govert van Ginkel

Dit artikel is geschreven door Govert van Ginkel. Govert is gespecialiseerd in Verbindend Communiceren en is binnen dit vakgebied actief als trainer, spreker, coach en mediator. Meer informatie over Govert vind je hier. Het actuele trainingsaanbod is hier te vinden.