Omgekeerde Prioriteiten: wanneer economen grenzen stellen aan verandering

In veel beleidsdomeinen, vooral binnen de EU en andere technocratische systemen, geven politici vaak de voorkeur aan economen wanneer het gaat om wat haalbaar is. Dit leidt meestal tot een beperkte blik op de mogelijkheden: verandering is alleen toegestaan zolang het markten, inflatiedoelstellingen of de concurrentiekracht niet verstoort. Met andere woorden: de economie wordt de grens van onze verbeelding, in plaats van een instrument voor transformatie.

Maar zou het niet precies andersom moeten zijn?

Moet de samenleving niet eerst vragen:

• In wat voor wereld willen we leven?

• Welke voorwaarden bevorderen waardigheid, vertrouwen, duurzaamheid en gedeelde welvaart?

En pas daarna een economisch model ontwerpen dat dat visioen mogelijk maakt?

Waarom deze omkering blijft bestaan

Een aantal factoren versterkt dit omgekeerde denken:

• Economisch reductionisme
  Succes wordt gemeten in BBP, productiviteit of schuldratio’s — niet in welzijn, ecologische regeneratie of sociale cohesie.

• Angst voor marktreacties
  Politiek risico wordt steeds vaker bepaald door wat “de markten” vinden, niet door hoe mensen gedijen.

• Technocratische fragmentatie
  Besluitvorming verloopt in silo’s — milieuminsters streven naar verandering, terwijl financiën afremmen met economische orthodoxie.

• Vertrouwen in ‘neutrale’ expertise
  Economen worden gezien als objectief, terwijl hun modellen vaak gebaseerd zijn op normatieve (meestal op groei of extractie gerichte) aannames.

Herdenken van de rol van de economie

Bewegingen zoals Doughnut Economics, Earth4All en de Wellbeing Economy Alliance keren deze logica volledig om. Ze bepleiten:

• Beginnen met ecologische grenzen en sociale fundamenten (zoals Kate Raworth beschrijft in de Donut)

• Succes herdefiniëren voorbij het BBP (bijv. Bhutan’s Gross National Happiness of Nieuw-Zeeland’s welzijnsbudgetten)

• Leefervaring en democratische inbreng centraal stellen in wat echt telt

Ook in inheemse en feministische economische denkwijzen staat de economie niet enkel voor transacties, maar voor relaties — het doel is niet maximalisatie van surplus, maar het in stand houden van leven.

Oproep tot burgerlijke verbeelding

Vooruitkomen vereist dat we de eerste plek geven aan democratisch verbeelden, in plaats van technocratische beperkingen.

Laat economen de bruggen bouwen — maar laat de burgers bepalen waar die bruggen naartoe gaan.

“Economie zou de dienaar van het leven moeten zijn, niet zijn meester.”
– Vrij naar EF Schumacher

Govert van Ginkel

Dit artikel is geschreven door Govert van Ginkel. Govert is gespecialiseerd in Verbindend Communiceren en is binnen dit vakgebied actief als trainer, spreker, coach en mediator. Meer informatie over Govert vind je hier. Het actuele trainingsaanbod is hier te vinden.