Van Concurrentie naar Compassie: GC
« Terug naar alle artikelen

Wat Geweldloze Communicatie ons leert over systeemverandering

In heel Europa wordt gesproken over een nieuw sociaal contract. De EU probeert via initiatieven als de Green Deal en sociale pijlers een toekomst vorm te geven waarin duurzaamheid en sociale bescherming samengaan. Maar terwijl beleidsmakers technocratische oplossingen formuleren, laten plekken zoals Marinaleda (Spanje) zien dat diepgaande verandering begint bij iets veel fundamentelers: de herwaardering van menselijke behoeften.

Vanuit het perspectief van Geweldloze Communicatie (GC) – ontwikkeld door Marshall Rosenberg – is dit precies waar systeemverandering over zou moeten gaan. Niet meer sturen op cijfers, concurrentie en controle, maar op empathie, gelijkwaardigheid en de vervulling van universele menselijke behoeften.

1. Menselijke behoeften centraal, niet markten

Geweldloze Communicatie gaat uit van één basisprincipe:

“Achter elk gedrag schuilt een onvervulde behoefte.”

Onze huidige economische systemen zijn gebouwd op het idee van schaarste, competitie en nut. Maar in Marinaleda zagen boeren zonder land de waarde van samenwerken en begonnen een coöperatieve samenleving waar werk, huisvesting en waardigheid centraal staan.

De samenleving werd georganiseerd rond gedeelde waarden, niet marktdruk. Precies wat GC beoogt: samenlevingen bouwen waarin de vervulling van behoeften centraal staat in plaats van het najagen van meer.

2. Van hiërarchie naar gelijkwaardigheid

In GC is macht geen instrument om op te leggen, maar een middel om te dienen.
Marinaleda laat dit zien in haar direct-democratische bestuursvorm. Wekelijkse vergaderingen, bindende besluiten, burgers aan het stuur. Geen elites, geen lobby’s.

Ook in organisaties kunnen we dit toepassen:

  • Maak ruimte voor co-creatie.
  • Bouw cultuur op basis van vertrouwen i.p.v. controle.
  • Deel beslissingsmacht in plaats van deze te concentreren.

3. Structuren die empathie mogelijk maken

Empathie floreert niet alleen in 1-op-1 gesprekken, maar juist binnen systemen die veiligheid, transparantie en verbinding ondersteunen.

In Marinaleda:

  • Huizen worden samen gebouwd, zonder winstoogmerk.
  • Zorg, onderwijs en voedsel worden collectief georganiseerd.
  • Gemeenschapsdagen (Red Sundays) brengen inwoners letterlijk samen.

Stel je voor dat we dit doortrekken naar organisaties en beleid: minder wantrouwen, meer gedeeld eigenaarschap.

4. Van oordelen naar verbinding

Waar de markt mensen reduceert tot rollen of economische waarde, nodigt GC ons uit om te kijken naar de mens achter het gedrag.

Een sociaal contract gestoeld op empathie vraagt:

  • Minder labeling (“laagopgeleid”, “migrant”, “succesvol”)
  • Meer luisteren naar gevoelens, context en behoeften
  • Ruimte geven aan diversiteit zonder uitsluiting

5. Systemisch geweld afbouwen

Rosenberg sprak niet alleen over persoonlijke relaties, maar ook over structureel geweld – systemen die ongelijkheid, armoede of uitsluiting normaliseren.

Een samenleving zoals Marinaleda, of een hernieuwd EU-sociaal contract gebaseerd op gelijkwaardigheid en welzijn, ondermijnt die geweldscultuur op beleidsniveau.

“Structureel geweld wordt pas zichtbaar als we empathie durven institutionaliseren.”

Tot slot: leiderschap van binnenuit

Wat vraagt dit van ons?

🔸 Bewustzijn van wie er aan tafel zit – en wie niet
🔸 Lef om muren om te zetten in bruggen
🔸 De moed om veiligheid te creëren zonder uitsluiting
🔸 En vooral: het besef dat werkelijke verandering begint bij de keuze om te luisteren – naar onszelf, naar elkaar, en naar wat het leven van waarde maakt.

Of zoals Marshall Rosenberg zei:

“Empathie vraagt om moed. Niet omdat het zacht is, maar omdat het waarachtig is.”

Reflectievragen voor leiders, beleidsmakers en changemakers:

 

  • Is jouw organisatie een plek waar iedereen zich gezien voelt?
  • Welke systemen ondersteunen verbinding – en welke sluiten onbedoeld uit?
  • Hoe kunnen we beleid ontwerpen dat vertrekt vanuit behoeften in plaats van belangen?

Misschien is het tijd om het sociaal contract te herschrijven. Niet in Brussel. Maar vanuit verbinding.

Wil je verder praten over Geweldloze Communicatie, systemisch leiderschap of organisatiecultuur? Laat je reactie achter of stuur me een bericht.

Govert van Ginkel

Dit artikel is geschreven door Govert van Ginkel. Govert is gespecialiseerd in Verbindend Communiceren en is binnen dit vakgebied actief als trainer, spreker, coach en mediator. Meer informatie over Govert vind je hier. Het actuele trainingsaanbod is hier te vinden.

Inspiratie

Schrijf je in voor de ‘Verbindend Communiceren Inspiratienieuwsbrief’

In-company training en
geaccrediteerde bedrijfstrainingen

Voor bedrijven biedt Govert interne training op maat. Govert geeft ook geaccrediteerde (bedrijfs)trainingen voor mediators, tolken en andere professionals.

ontdek de mogelijkheden op www.bridgingspaces.nl

Govert van Ginkel werkt o.a. voor de volgende bedrijven:

  • ING
  • SNS
  • P&O Ferries
  • Statoil
  • NVNF
  • WBV Hoek van Holland
  • Welzijn Divers
  • Bellissima
  • GGD
  • Arcus College
  • Brandweer