Ergens bij willen horen – over de paradox van veiligheid en uitsluiting

Een van de meest fundamentele menselijke behoeften is ergens bij willen horen. Vanaf jonge leeftijd zoeken we naar herkenning, naar groepen waarin we onszelf kunnen zijn – of op zijn minst, waarin we ons veilig voelen. Vrienden, families, sportteams, culturele gemeenschappen, afdelingen op het werk, politieke voorkeuren – het zijn allemaal vormen van thuishoren.

Maar wat vaak onzichtbaar blijft, is de andere kant van die verbondenheid: het mechanisme van uitsluiting dat ermee gepaard kan gaan. Groepen verbinden mensen, maar trekken tegelijkertijd ook grenzen. En hoe veiliger het voelt binnen die grens, hoe onveiliger het soms wordt voor wie erbuiten valt.

De veilige binnenkant

Een groep geeft structuur, taal, rituelen. In een groep kun je gedeelde waarden uitdragen zonder alles steeds opnieuw uit te hoeven leggen. Je weet waar je aan toe bent. “Wij begrijpen elkaar.” Dat gevoel van ‘wij’ schept duidelijkheid en rust. Zeker in onzekere tijden zoeken mensen instinctief naar dat soort houvast. Groepen bieden veiligheid, vertrouwen en samenwerking – mits je erbij hoort.

In organisaties zie je dit terug in teams met een sterke ‘eigen cultuur’, vriendengroepen waarin een duidelijke dynamiek heerst, of communities met gedeelde overtuigingen. In die kringen is het fijn vertoeven – zolang je erin past.

De onzichtbare buitenkant

Maar waar een binnenkant is, is automatisch ook een buitenkant. En die wordt vaak niet benoemd, maar wel gevoeld. Mensen die ‘anders’ zijn – door afkomst, gedrag, visie, tempo, stijl – voelen zich soms subtiel of expliciet buitengesloten, genegeerd of zelfs bedreigd.

En dat is de paradox: wat voor de één voelt als veiligheid, kan voor de ander aanvoelen als geslotenheid of afwijzing. Hoe sterker een groep zichzelf bevestigt, hoe groter het risico dat afwijking als gevaar wordt gezien. Dat leidt tot stigmatisering, ‘wij vs zij’-denken en uiteindelijk ook tot angst en conflict.

De kracht én het risico van groepsvorming

Deze paradox speelt zich overal af – in bedrijven, scholen, buurten en zelfs in online communities. Denk aan:

• Een hecht team dat zich afschermt voor ‘buitenstaanders’ en daarmee innovatie mist.
• Een organisatiecultuur die als ‘warm’ wordt ervaren door insiders, maar als gesloten door nieuwkomers.
• Een sociale beweging die terecht opkomt voor inclusie, maar geen ruimte biedt voor nuance of afwijkende meningen.

Het probleem zit niet in het bestaan van groepen, maar in het onbewuste mechanisme van uitsluiting dat erin kan sluipen. En dat gebeurt vaak niet met kwade wil, maar uit de menselijke behoefte aan controle en herkenning.

Wat vraagt dit van ons?

Verbinding zonder uitsluiting vraagt om bewustzijn. Om de bereidheid om te kijken wie er niet aan tafel zit. Om nieuwsgierigheid naar het ongemak van ‘anders zijn’. En soms: om het ongemak van onze eigen positie binnen een groep.

Het vraagt leiderschap – niet per se op een hiërarchische positie, maar in houding. De moed om de veilige binnenkant niet als vanzelfsprekend te beschouwen, en de durf om muren om te zetten in bruggen.

Tot slot: een reflectie

• In welke groep voel jij je thuis?
• Wie zit daar niet in – en waarom?
• Is die grens bewust, nodig, veilig – of gewoon vertrouwd?

Ergens bij willen horen is menselijk. Maar laten we zorgen dat het niet ten koste gaat van het mens-zijn van een ander.

#inclusie #verbinding #groepsdynamiek #veiligheid #uitsluiting #leiderschap #paradox

Govert van Ginkel

Dit artikel is geschreven door Govert van Ginkel. Govert is gespecialiseerd in Verbindend Communiceren en is binnen dit vakgebied actief als trainer, spreker, coach en mediator. Meer informatie over Govert vind je hier. Het actuele trainingsaanbod is hier te vinden.